بیمه سپرده یکی از مکانیسم‌هایی است که از سوی دولت‌ها به منظور افزایش امنیت داخلی سیستم‌های بانکی و همچنین برای حمایت از سپرده‌گذاران کوچک در زمان ورشکستگی بانک‌ها به کار گرفته شده است.
این حمایت سبب خواهد شد در صورت وقوع هرگونه مشکلی در عملکرد فعالیت‌های بانک که ناشی از تصمیمات و اقدامات غلط یا بحران‌های ناشی شده خارج از حیطه تصمیم و عملکرد بانک، کل یا بخشی از سپرده کل تحت پوشش بیمه سپرده است به سپرده‌گذار پرداخت شود.
بررسی تجربه جهانی تاسیس صندوق‌های ضمانت سپرده‌ها نشان می‌دهد یکی از دلایل اصلی تشکیل این صندوق‌ها این است که در صورت ورشکسته شدن یک بانک تمامی طلبکاران در اولویت غرامت‌گیری از بانک ورشکسته قرار می‌گیرند.
با توجه به طولانی بودن فرآیند رسیدگی به وضعیت ورشکستگی بانک مورد نظر مسوولان بانکی سعی می‌کنند از طریق صندوق‌های ضمانت، سپرده‌های مشتریان نزد بانک را بیمه کنند و به آنها غرامت پرداخت کنند.
با توجه به ضرورت وجود چنین سیستمی در اقتصاد کشورهای مختلف، در ایران نیز صندوق ضمانت سپرده‌ها در اجرای ماده ۹۵ قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه تاسیس شد. هرچند این قانون در سال ۱۳۸۹ تصویب و ابلاغ شد و آیین‌نامه صندوق به دلیل برخی نواقص مورد بررسی مجدد قرار گرفت و در اواخر سال ۱۳۹۳ اصلاح شد.
انواع بیمه سپرده
نظام بیمه سپرده‌ها به دو صورت متوالی بیمه سپرده ضمنی و صریح وجود دارد. در سیستم بیمه سپرده ضمنی حمایت دولت از سپرده‌گذاران مصلحتی است.
دولت‌ها این حمایت‌ها را انجام می‌دهند، نه به این علت که آنها از لحاظ قانونی مجبور هستند بلکه به خاطر اینکه به اهداف سیاسی ملی خود دست یابند. بررسی‌ها نشان می‌دهد در این نوع بیمه هرگونه کمک به سپرده‌گذاران، معمولا از منابع خارج از بودجه یا از طریق بانک مرکزی تامین مالی می‌شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در یک سیستم بیمه سپرده ضمنی، دولت به سه طریق از سپرده‌گذاران حمایت می‌کند. نخستین راه حمایت، بستن بانک ورشکسته و پرداخت مستقیم به سپرده‌گذاران است یا اینکه دولت سپرده‌ها را بر عهده بانک دیگری محول می‌کند.
دومین راه دولت حمایت مالی از بانک بحران‌زده و ادغام آن بانک با بانک دیگر به منظور جلوگیری از ورشکستگی آن بانک است.
سومین راه حمایت دولت نیز توانمند کردن بانک بحران‌زده است که این کار یا از طریق تزریق مستقیم سرمایه به بانک صورت می‌گیرد یا اینکه دولت بخشی یا تمام دارایی‌های معوقه بانک را به ارزش دفتری تصاحب می‌کند.
محمد عزیزی عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار پارلمانی خبرگزاری تسنیم، از تقدیم نامه 80 تن از نمایندگان مجلس به رئیس‌جمهور درباره تعیین تکلیف موسسات اعتباری غیرمجاز به هیئت‌رئیسه مجلس خبر داد و گفت: 80 تن از نمایندگان مجلس در نامه‌ای به رئیس‌جمهور خواستار توجه جدی رئیس‌جمهور نسبت به تعیین تکلیف موسسات مالی و اعتباری شده‌اند.
وی با بیان اینکه موسسات اعتباری غیرمجاز مشکلات متعددی برای مردم و سپرده‌گذاران ایجاد کرده‌اند، افزود: در هر صورت باید شرایطی فراهم شود تا مردم نسبت به سپرده‌گذاری در موسساتی که از بانک مرکزی موجوزهای لازم را اخذ کرده‌اند، اطمینان داشته باشند تا بعدها دچار مشکلاتی که امروز شاهد آن هستیم، نباشیم.
متن کامل نامه نمایندگان مجلس به رئیس‌جمهور درباره موسسات مالی غیرمجاز به شرح زیر است:
جناب آقای دکتر حسن روحانی
ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران
سلام علیکم
با احترام و آرزوی موفقیت برای جنابعالی در خدمت به نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران پیرو تذکرات متعدد اینجانب و سایر نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی در خصوص رسیدگی به وضعیت موسسات مالی و اعتباری؛ متأسفانه، هیچ مقام مسئولی پاسخگوی وضعیت نابسامان به وجود آمده نیست و مردم عزیزی که کمترین سرمایه خود را جهت کمک هزینه خود سپرده‌گذاری کرده بودند، هم‌اکنون به مالباختگانی تبدیل شده‌اند که امنیت زندگی‌شان به خطر افتاده است.
جناب آقای رئیس‌جمهور، شایسته و زیبنده دولت تدبیر و امید نیست که وزیر اقتصاد اعلام کند موضوع به وزارت اقتصاد و دارایی مرتبط نیست، رئیس کل بانک مرکزی هم که پاسخگوی مجلس نیست، پس پاسخگوی وضعیت نابسامان اقتصادی به وجود آمده چه کسی می‌باشد؟
جناب آقای دکتر روحانی، مردم با هزاران امید و آرزو به جنابعالی که شعارتان تدبیر و امید بود رأی دادند، الآن هم بخش قابل قابل توجهی از جامعه که سپرده‌گذاران موسسات مالی و اعتباری مخصوصا کاسپین، آرمان و ... هستند، با هزاران امید از جنابعالی انتظار تدبیر دارند.
اجازه ندهید به مردم مظلوم ظلم مضاعف شود؛
جناب آقای رئیس‌جمهور، آیا از وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی خود پرسیده‌اند که تاکنون چه اقدامی در این خصوص کرده است؟ آیا از آقای سیف پرسیده‌اید اگر اینها مجوز فعالیت داشتند، پس چرا نظارت لازم انجام نشده است؟ و اگر مجوز نداشتند که وامصیبتا
جناب آقای دکتر روحانی، جنابعالی رئیس شورای عالی امنیت ملی کشور هستید، بنده و نمایندگان امضاکننده به عنوان خادمین مردم تأکید می‌کنیم اگر سریعا به موضوع رسیدگی نشود، این مسئله به یک بحران ملی تبدیل خواهد شد؛ لذا خواهشمندیم دستور فرمایید با قید فوریت موضوع در جلسه سران قوا و یا در شورای امنیت ملی مطرح و در خصوص حل مشکل مردم تصمیم‌گیری شود.
امضاکنندگان این نامه عبارتند از:
محمد دهقان
علی‌اکبر کریمی
مصطفی کواکبیان
عامر کعبی
فریدون احمدی
احمد بیگدلی
عباس پاپی‌زاده
علی گلمرادی
سیدمهدی مقدسی
زهرا ساعی
خدیجه ربیعی
داوود محمدی
رامین نورقلی‌پور
پروانه مافی
علی وقف‌چی
علی بختیار
منصور مرادی
سیدحسین نقوی‌حسینی
زهرا سعیدی
محمدعلی پورمختار
علی‌اصغر یوسف‌نژاد
اکبر ترکی
سهراب گیلانی
حیدرعلی عابدی
احمد همتی
ناهید تاج‌الدین
جلیل مختار
عباس گودرزی
حسینلی شهریاری
محمد خدابخشی
احمد علیرضابیگی
الهیار ملکشاهی
محسن کوهکن
نصرالله پژمان‌فر
عبدالله رضیان
سیدمهدی فرشادان
شهباز حسن‌پور بیگلری
بهمن طاهرخانی
منوچهر جمالی
سیدمرتضی خاتمی
قرجه طیار
سیده حمیده زرآبادی
جواد ساداتی‌نژاد
غلام‌محمد زارعی
محمدابراهیم رضایی
عباسعلی پوربافرانی
جلال میرزایی
سعید باستانی
رسول خضری
محمدصادق حسینی‌جوریایی
احد آزادی‌خواه
رحیم زارع
سیدجواد حسینی‌کیا
ابوالفضل ابوترابی
محمدباسط درازهی
مسعود رضایی
بشیر خالقی
علی عسگر ظاهری عبده‌وند
یحیی کمالی‌پور
بهروز بنیادی
حبیب‌الله کشت‌زر
سیدقاسم جاسمی
سیداحسان قاضی‌زاده هاشمی
علی رستمیان
نادر قاضی‌پور
محمدرضا رضایی‌کوچی
هاجر چنارانی
فرهاد فلاحتی
نبی هزار جریبی
احمد انارکی محمدی
حسن خسته‌بند
