شرکتهای بورسی را چگونه ارزیابی کنیم؟

(دوستان این مقاله قدیمی بود اما چون بنظرم مفید اومد براتون گذاشتم)

برای ارزیابی شرکتها معیارهای زیادی وجود دارد که در اینجا به توضیح مختصری درباره برخی از مهمترین مشخصه ها یی که برای ارزیابی هر شرکتی لازم به نظر می رسد می پردازیم .

مهمترین هدف در هر سرمایه گذاری اقتصادی کسب سود می باشد و اصولا اولین و اصلی ترین ملاک ارزیابی هر فعالیت اقتصادی سود آوری آن می باشد . برای بررسی سود آوری هر شرکتی ابزار مختلفی وجود دارد که به برخی از آنها می پردازیم .

اصولا هر شرکتی در ابتدای سال مالی یک پیش بینی از روند فعالیتهای خود می نماید . پس در نتیجه شرکتها در اول هر سال مالی و هنگام بودجه بندی یک سود برای سال مالی آتی خود پیش بینی می کنند که این سود متاثر است از فعالیت ها و برنامه هایی که شرکت برای سال مالی آینده خود در نظر دارد .

اگر سودی که شرکت برای سال آتی پیش بینی می کند را بر تعداد سهام آن تقسیم نمائیم سودی که پیش بینی می شود پس از پایان سال به هر سهم تعلق بگیرد بدست می اید که اصطلاحا به آن EPS پیش بینی شده می گویند که در ابتدای هر سال مالی از طرف شرکت اعلام می شود . معمولا شرکتها پس از گذشت مدتی از سال و انجام فعالیتهای پیش بینی شده بر اساس اینکه تا چه حد توانسته اند طبق پیش بینی عمل نمایند اقدام به اعلام درصدی که از EPS پیش بینی شده پوشش یافته می نمایند .

بعضی مواقع این درصد نسبت به زمان به حدی به پیش بینی نزدیک است که شرکت احتمال می دهد بتواند به سودی بیشتر از آنچه که در اول سال مالی پیش بینی کرده است دست پیدا کند. در این حالت شرکت اقدام به پیش بینی جدیدتر و بیشتری نسبت به پیش بینی قبلی می کند که اصطلاحا به ان تعدیل مثبت EPS میگویند . به عنوان مثال شرکت پارس سوئیچ پیش بینی درآمد هر سهم در سال مالی منتهی به 29/12/82 را در تاریخ 17/2/82 و 6/5/82 مبلغ 1169 ریال و در تاریخ 3/8/82 مبلغ 1205 ریال اعلام نموده است .

گاهی اوقات هم شرکت پس از گذشت مدتی متوجه می شود که به هر دلیلی نمی تواند به سودی که پیش بینی کرده دست پیدا کند و احتمال می دهد سودی که در پایان سال کسب خواهد کرد کمتر از آن است که در ابتدا پیش بینی کرده و در نتیجه سود پیش بینی شده جدید را کمتر اعلام می نماید یا بعبارتی ان را تعدیل منفی مینماید. برای مثال شرکت سولیران در تاریخ 29/10/84 پیش بینی درامد هر سهم برای سال مالی منتهی به 30/12/83 را 51 ریال اعلام نموده در حالی که این شرکت قبل از آن و در تاریخ 31/3/83 پیش بینی در آمد برای هر سهم در سال مالی منتهی به 30/12/83 را مبلغ 66 ریال اعلام نموده بود که دلیل تعدیل را کاهش میزان تولید و فروش اعلام نموده است .

از آنجا که این پیش بینی ها و تعدیلات آثار روانی زیادی در بازار و قیمت سهام شرکت دارد معمولا اکثر شرکتها سعی میکنند پیش بینی اول سالشان طوری باشد که در آینده مجبور به تعدیل منفی آن نشوند بلکه حتی الامکان تعدیل مثبت داشته یاشند .

پس از اتمام سال مالی و تهیه صورت های مالی حسابرسی شده، سودی که شرکت در سال گذشته کسب کرده به صورت دقیق مشخص می شود و شرکت سودی که در سال مالی قبل به هر سهم تعلق می گیرد را اعلام مینماید که اصطلاحا به آن EPS تحقق یافته میگویند .

شرکتها برای اینکه بتوانند همواره در حال رشد باشند و فعالیتهای خود را توسعه دهند می بایست 10% از سود کسب شده خود را برای اجرای برنامه های آتی در حساب اندوخته قانونی ذخیره نمایند.

جدا از حساب اندوخته قانونی، شرکتها برای انجام طرحهای سود آور خود در آینده و در نتیجه افزایش سود آوری در سالهای بعد معمولا درصدی از سود کسب شده خود را در حساب اندوخته طرح و توسعه نگهداری مین مایند تا پس از مدتی بتوانند با استفاده از این حساب طرحها و برنامه های سود آور خود را اجرا نمایند و بقولی روند سود آوری شرکت را افزایش دهند. هر چند با اینکار مقدار سودی که می تواند به سهامداران پرداخت شود کاهش می یابد ولی با توجه به اینکه اولا طبق قانون تا 5 سال به این حساب (اندوخته طرح و توسعه ) مالیاتی تعلق نمی گیرد و دوم اینکه در اکثر مواقع در صدی از سودی که توسط شرکت پرداخت می شود با کاهش قیمتی که معمولا سهام شرکتها پس از مجمع تقسیم سود دچار آن میشوند خنثی می گردد اگر با دید بلند مدت به سهام یک شرکت نگاه کنیم افزایش این حساب و بکارگیری آن در طرحهای سودآور یا افزایش سرمایه ها میتواند آینده ای خوب و روندی رو به رشد را برای شرکت در پیش داشته باشد .

پس از مشخص شدن این موارد شرکت مبلغی را به عنوان سود تقسیمی بین سهامداران اعلام می نماید و این مبلغ توسط مجمع عادی سالیانه تصویب می گردد و سپس بین سهامداران تقسیم می گردد. به سودی که به هر سهم پرداخت می شود اصطلاحا DPS می گویند. معمولا DPS یا همان سود تقسیمی هر سهم با قیمت سهم رابطه معکوس دارد. بدین معنا که هر چه درصد سود تقسیمی بیشتر باشد قیمت سهام شرکت پس از مجمع دچار افت بیشتری خواهد شد. به عنوان مثال میانگین توزیع سود در سه سال گذشته (در تاریخ نوشتن این مقاله) برای برخی شرکتها به این شرح است :

سر مایه گذاری صندوق بازنشستگی 52/95%
سر مایه گذاری پتروشیمی 76/61%
سر مایه گذاری ملی (ونیکی) 20%
سر مایه گذاری بانک ملی (وبانک)58/18%
سر مایه گذاری غدیر 4/15%

همانطور که ملاحظه می کنید شرکت سرمایه گذاری غدیر بطور متوسط سود کمی را به سهامداران پرداخت کرده و آن را به صورت اندوخته نگهداری کرده و مواقع لزوم از آن برای افزایش سرمایه استفاده نموده است

معیار دیگری که برای ارزیابی سودآوری یک شرکت مورد ملاک قرار میگیرد حاشیه سود آن شرکت است. حاشیه سود عبارتست از نسبت سود ویژه (پس از کسر مالیات ) به خالص فروش که واحد آن درصد می باشد و نشان می دهد به ازای هر 100 واحد فروش چه مقدار سود عاید شرکت می شود. (این معیار معمولا برای مقایسه بین شرکتها استفاده می شود.)

معیار بعدی در ارزیابی شرکت ها نسبت p/e میباشد که خود دارای بحث مفصلی است ولی بطور خلاصه می توان این گونه گفت که p/e هر شرکت نشان دهنده دوره بازگشت سرمایه می باشد .به عبارتی نشان می دهد قیمت سهام شرکت چند برابر سود سالانه آن است .

اصولا p/e در گذشته یک نسبت است که با تقسیم قیمت بر EPS تحقق یافته بدست می آید ولی p/e برای آینده که با تقسیم قیمت بر EPS پیش بینی شده بدست می آید یک ضریب است .

بطور خلاصه شرکتها در صنایع مختلف دارای p/e های مختلف هستند .هر چقدر اطمینان بیشتری نسبت به سود آوری شرکت در آینده وجود داشته باشد آن شرکت یا صنعت می تواند p/e بالاتری بگیرد .

همانگونه که می دانیم نسبت p/e با قیمت رابطه مستقیم و با سود رابطه عکس دارد. پس در مواقعی که بازار احساس کند شرکت سود بیشتری از پیش بینی خود محقق خواهد کرد یا مواقعی که شرکت طرح هایی در دست اجرا دارد که باعث رشد سود آوری شرکت خواهند شد با افزایش تقاضای خرید برای سهام آن شرکت و در نتیجه افزایش قیمت نسبت p/e بالا خواهد رفت .

بطور کلی بهترین مقایسه این مورد مقایسه p/e شرکت با متوسط p/e صنعتی که شرکت در آن قرار دارد می باشد یا بعبارت دیگر می توان p/e شرکت را با p/e دیگر شرکت های هم گروه خود مقایسه نمود .


به عنوان مثال متوسط p/e در صنعت مواد شیمیایی 872/6 میباشد (در تاریخ نوشتن مقاله) و این نسبت برای برخی از شرکتهای این صنعت از این قرار است :

داروسازی ابوریحان 24/9
داروسازی اکسیر 14/7
داروسازی سبحان 72/6
داروسازی رازک 47/5
داروسازی امین 52/4


همانطوریکه ملاحظه شد p/e دارویی ابوریحان بالاتر از متوسط صنعت و p/e دارویی امین پایین تر و دارویی سبحان تقریبا نزدیک به متوسط صنعت می باشد. توجه به این نکته لازم است که این نسبت تنها یکی از معیارهای ارزیابی شرکتهاست و تصمیم گیری در مورد شرکتها فقط بر اساس این نسبت به هیچ عنوان توصیه نمی شود. با توجه به تعدد این گونه معیارها و اهمیت نسبی آنها در تصمیم گیری سعی خواهد شد بتدریج و در مباحث بعدی به تو ضیح و تکمیل آن بپردازیم .